Zachowanie tajemnicy jest elementem prawidłowego funkcjonowania całego wymiaru sprawiedliwości i systemu ochrony prawnej w każdym demokratycznym państwie. Stanowi gwarancję praw i wolności obywatelskich, chroni dane osobowe i sferę prywatności człowieka, a także stoi na straży prawa do rzetelnego procesu. Tajemnica adwokacka jest więc istotna z punktu widzenia przestrzegania praw człowieka i obywatela, prawidłowości wymierzania sprawiedliwości i ochrony wartości konstytucyjnych. Adwokaci są do niej zobligowani etycznie, ustawowo i zwyczajowo względem nie tylko swoich klientów, ale i wymiaru sprawiedliwości i państwa.
Tajemnica adwokacka w świetle prawa i ogólnych norm społecznych
Tajemnica adwokacka to jedna z tajemnic zawodowych, jakie obowiązują w zawodach prawniczych. Zalicza się ją do tzw. tajemnic względnych. Powstaje w związku z wykonywaniem zawodu i dotyczy zarówno adwokatów, jak i aplikantów adwokackich. Jest obszernie regulowana przez ustawę z dn. 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. z 2019 r. poz. 1513). Jest to podstawowy dokument prawny, który zobowiązuje adwokata do zachowania dla siebie wszystkich informacji pozyskanych podczas udzielania pomocy prawnej. „Wchodząc w posiadanie” cudzych sekretów, prawnik nie może wyjawić ich żadnej osobie trzeciej, w tym również urzędnikom państwowym — nawet jeśli dotyczą one złamania prawa przez klienta. Tajemnicą objęte są zarówno rozmowy przeprowadzone z klientem, jak i wszelkie materiały, jak np. akta adwokackie, wiadomości, notatki, pozyskane dokumenty itp.
Obowiązek zachowania tajemnicy adwokackiej jest nieograniczony w czasie, co oznacza, że obowiązuje również po zaprzestaniu lub zawieszeniu wykonywania zawodu. Nie podlega ona również uchyleniu, zatem adwokat nie może z niej zostać zwolniony przez sąd czy inne organy.
Warto jednak podkreślić, że poza zakresem tajemnicy zawodowej znajdują się dokumenty finansowe, np. faktury i rachunki (adwokat nie może odmówić zeznań skarbowych), związane ze świadczeniem pomocy prawnej, a także informacje, które adwokat uzyskał w związku z pełnieniem innych funkcji, np. kuratora czy syndyka.
Kogo chroni tajemnica adwokacka?
Każda kancelaria prawnicza przestrzega obowiązku dochowania tajemnicy. Jest to jedno z narzędzi ochrony zarówno klienta, jak i każdej osoby, która współpracuje z adwokatem. Wprawdzie to pozyskanych informacji ma dostęp personel pomocniczy na podstawie substytucji czy innego stosunku prawnego, ale to adwokat jest gwarantem utrzymania tajemnicy.
Obowiązek zachowania tajemnicy adwokackiej jest niezależny od woli klienta. Nawet w sytuacji zwolnienia z obowiązku zachowania informacji przez klienta, adwokat nadal zobowiązany jest do poufności.
Istnieją okoliczności, w których adwokat może ujawnić informacje objęte tajemnicą zawodową, ale dotyczą one wyłącznie sytuacji, w których musi on podjąć stosowne kroki w celu ochrony swojej osoby w postępowaniu dyscyplinarnym czy w związku z konieczną obroną, gdyby postawiono względem niego zarzuty w związku z pełnioną funkcją.
Pieczę nad zachowaniem tajemnicy zawodowej sprawuje samorząd adwokacki: Okręgowa Rada Adwokacka oraz Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, a także sąd. W przypadku jej złamania, do najważniejszych konsekwencji zaliczamy odpowiedzialność dyscyplinarną, cywilnoprawną w związku z naruszeniem umowy z klientem oraz karną.
